Ένα άρθρο βασισμένο στην επιμόρφωση που παρακολούθησαν οι εκπαιδευτικοί Πανταζή Χριστίνα και Σαββίδου Χριστίνα στο σεμινάριο του προγράμματος Erasmus+ «Embracing Diversity, Preventing Bullying and Violence», Στρασβούργο, Οκτώβριος 2024.
Η καλλιέργεια της ενσυναίσθησης θεωρείται το «κλειδί» που μπορεί να βοηθήσει ένα άνθρωπο, κυρίως έναν έφηβο, να κατανοήσει και να αποδεχθεί τη διαφορετική άποψη, προέλευση ή κοσμοθεωρία, χωρίς επικρίσεις και αρνητική στάση. Πρόκειται για ένα δύσκολο εγχείρημα που προϋποθέτει για τον εκπαιδευτικό, ενδοσκόπηση και απελευθέρωση από προσωπικές προκαταλήψεις ή προσκόλληση σε στερεότυπα. Ο σεβασμός και η αποδοχή του άλλου μέσα σε μια τάξη εφήβων δεν είναι αυτονόητες αρετές, καθώς οι μαθητές δέχονται ποικίλες επιρροές και ταυτόχρονα, ο καθένας ως μονάδα φέρει ένα διαφορετικό οικογενειακό και κοινωνικό υπόβαθρο. Πώς θα μπορούσε ο δάσκαλος να επέμβει θετικά ώστε να δημιουργήσει ένα κλίμα συνεργασίας και ομόνοιας;
Η διαμόρφωση ενεργητικών ακροατών βρίσκεται στον πυρήνα της απάντησης. Στόχος είναι να αποκτήσουν οι μαθητές τη δεξιότητα της ακρόασης, να είναι σε θέση να κατανοήσουν όσα άκουσαν, να τα σχολιάσουν και να πάρουν τη δική τους θέση χωρίς να απορρίψουν την «άλλη» άποψη. Παρακάτω, παρουσιάζονται δύο τεχνικές που βοηθούν στην υλοποίησή της.
Η οργάνωση ανοιχτών συζητήσεων (τα γνωστά debates) συμβάλλει σε αυτό το έργο. Προτείνεται λοιπόν, η ανάθεση ενός θέματος/κοινωνικού προβλήματος πάνω στο οποίο δύο μαθητές, διαφορετικοί κάθε φορά, καλούνται να πάρουν θέση. Προφανώς, προηγείται μια προετοιμασία της τάξης με θέσπιση κανόνων: προσοχή απέναντι στον ομιλούντα, καμία διακοπή, αποφυγή μορφασμών ή επιφωνημάτων, όρια στο χρόνο ομιλίας -ίδια για όλους-, καμία παρέμβαση ή σχολιασμός από τον δάσκαλο κλπ. Καλό είναι η επιλογή θεμάτων να εστιάζει αρχικά στα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των μαθητών: «το κατοικίδιό μου», «η ομάδα μου». «το αγαπημένο μου άθλημα», «η μουσική που προτιμώ», «μια ταινία που είδα» κ.ά.
Μια άλλη τεχνική που βοηθάει στην ανάπτυξη της ενεργητικής ακρόασης είναι η δραστηριότητα του «ομιλούντος ραβδιού» (talking stick), εργαλείο της Παιδαγωγικής Freinet. O δάσκαλος, σε συνεργασία με τους μαθητές, φτιάχνει ένα μικρό ραβδί από ξύλο, θα μπορούσε να είναι και ένα ξεχωριστό μολύβι. Κάθε φορά που διοργανώνεται ανοιχτή συζήτηση, το κρατά ο ομιλών. Εκείνος το δίνει στον επόμενο, ο οποίος καλείται πρώτα να επαναλάβει με δικά του λόγια όσα άκουσε. Αν ο πρώτος ομιλητής κρίνει ότι «ακούστηκε» η τοποθέτησή του, χωρίς να παραποιηθεί, επιτρέπει στον δεύτερο ομιλητή να τοποθετηθεί με τη σειρά του. Προφανώς έχουν και οι δύο ίσο χρόνο ομιλίας.
Τα εργαλεία και οι τεχνικές που παρουσιάστηκαν είναι εφαρμόσιμες σε οποιαδήποτε τάξη, όσες φορές το επιλέξει ο καθηγητής. Σταδιακά, οι μαθητές ασκούνται στο να ακούν πώς σκέφτονται οι άλλοι, μαθαίνουν ότι υπάρχουν διαφορετικές προτιμήσεις, με διαφορετικά πλεονεκτήματα για τον καθένα και ούτω καθεξής. Επίσης, καλλιεργείται ένα κλίμα εμπιστοσύνης και σεβασμού που είναι απαραίτητο στη συνεργασία και στην αποδοχή των «άλλων», βασικά στοιχεία για την πρόληψη επιθετικών συμπεριφορών και σχολικής βίας.
Ολοκληρώθηκε με επιτυχία το επιμορφωτικό πρόγραμμα «Η Δημοκρατική Ζωή στην ΕΕ: Διδασκαλία δικαιωμάτων και υποχρεώσεων του πολίτη» πουπραγματοποιήθηκε στο Άμστερνταμ 2-7 Δεκεμβρίου 2024, στα πλαίσια των δράσεων Erasmus+ του 3ου Γυμνασίου Μυτιλήνης. Στο πρόγραμμα συμμετείχαν οι εκπαιδευτικοί Αγάθος Ιωάννης και Παλάζης Βασίλειος του σχολείου μας.
